Ἀθανασίου Ἀστ. Γκάτζιου
Σήμερα μᾶς προβληματίζει ἔντονα τό φαινόμενο τῆς ἠχορύπανσης. Τά σπίτια μας τείνουν νά χαρακτηριστοῦν ὡς θορυβώδεις χῶροι, ὅπου δέν μπορεῖ κάποιος νά βρεῖ μία γωνιά νά ἡσυχάσει, νά ἠρεμήσει, νά συγκεντρωθεῖ – ἔστω καί γιά λίγο – καί νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τούς θορύβους. Ἡ τηλεόραση ἀπό τό πρωί μέχρι τίς μεσονύχτιες ὧρες «παίζει» ἀσταμάτητα. Τό ραδιόφωνο τό ἴδιο, μέ τά ἀμφίβολης ποιότητας τραγούδια καί τίς ἀνούσιες ἕως καταστροφικές ἐκπομπές του. Χαρακτηριστική εἶναι ἡ ἔκφραση πολλῶν συνανθρώπων μας, κυρίως γυναικών: «Δέν μπορῶ νά νιώθω μόνη. Πνίγομαι. Ἀνοίγω τήν τηλεόραση γιά νά ἀκούω μία φωνή, χωρίς νά προσέχω πολλές φορές τί λέει. Ἡ σιωπή μέ τρελαίνει».
Ἔχουμε αὐτιά πού εἶναι ὑπερκινητικά. Τό χειρότερο, ὅμως, ὅλων εἶναι ὅτι ὅλα σχεδόν τά ἐξωτερικά ἀκουστικά ἐρεθίσματα εἶναι πολύ ἀνησυχητικά. Φωνητικά σχήματα, φασαρία, ἐκκωφαντικά μουσικά σχήματα, σφυρίγματα, κορναρίσματα, θορυβώδη μαρσαρίσματα νεαρῶν, κραυγές καί οὐρλιαχτά, ἀπωθοῦν καί δέν ἐμπνέουν ἠρεμία.
Σύγχρονες μελέτες καί πειράματα ἔχουν ἀποδείξει καί βεβαιώσει, πέρα ἀπό τήν ἐπίδραση πού ἔχουν στή συναισθηματική μας κατάσταση, ὅτι ἐπηρεάζουν ἄμεσα καί τόν ἐγκέφαλό μας. Σύμφωνα μέ μελέτη τοῦ Κέντρου Ἔρευνας Ἀνανεωτικῶν Θεραπειῶν στή Δρέσδη τῆς Γερμανίας, ὑπάρχουν διεργασίες τοῦ ἐγκεφάλου, οἱ ὁποῖες μποροῦν νά διεξαχθοῦν μόνο στή σιωπή.
Ὁ ἐγκέφαλος ποτέ δέν ἀναπαύεται. Συνεχίζει νά ἐργάζεται μυστηριωδῶς καί μέ διαφορετικό τρόπο εἴτε βρισκόμαστε σέ ἀπόλυτη ἠρεμία εἴτε κοιμόμαστε. Αὐτό πού συμβαίνει εἶναι ἕνα εἶδος κάθαρσης. Ὀργανώνει καί ἀξιολογεῖ τίς ποικίλες πληροφορίες καί ἐμπειρίες τῆς ἡμέρας, ἐνσωματώνει τίς σημαντικές καί «ξεφορτώνεται» τίς ἄχρηστες καί μή σημαντικές. Αὐτή ἡ διαδικασία γίνεται ἀσυνείδητα, ἀλλά παράγει συνειδητά ἀποτελέσματα. Ἀλήθεια, μᾶς προβλημάτισε ποτέ ὅτι ὑπάρχουν φορές πού βρίσκομε ἀπαντήσεις στά προβλήματά μας πού μᾶς ἀπασχολοῦν στή διάρκεια τοῦ ὕπνου ἤ ἀρχίζουμε νά βλέπουμε τά πράγματα διαφορετικά μέσα καί γύρω μας ὕστερα ἀπό ξεκούραση ὁρισμένων ὡρῶν; Παρόμοια συμβαίνουν καί ὅταν βρισκόμαστε σέ ἀπόλυτη σιωπή.
Ἡ σιωπή δέν μᾶς κάνει μόνο πιό ἔξυπνους, δημιουργικούς καί μέ αὐτοπεποίθηση. Ἔχει καί εὐεργετικά ἀποτελέσματα σέ καταστάσεις ἄγχους καί ἀγωνίας. Τά ἀνθρώπινα ὄντα εἴμαστε πολύ εὐαίσθητα στόν ἦχο. Παρακολουθεῖστε πώς ἀντιδροῦν τά βρέφη καί τά μικρά παιδιά. Ἀλλά καί οἱ ἐνήλικες πολλές φορές ξυπνοῦμε τρομαγμένοι ἀπό ἕνα δυνατό θόρυβο ἤ ἦχο. Ἀκόμη τρομάζουμε στήν πτώση κάποιου ἀντικειμένου, ὅταν ὁ θόρυβος εἶναι ἰδιαίτερος καί παράξενος στήν ἀκοή μας.
Ἡ σιωπή, ἐν κατακλείδι, παράγει μεγάλα ὀφέλη συναισθηματικά καί διανοητικά. Ἡ σιωπή, τοὐλάχιστον γιά σύντομες ἤ μικρές περιόδους κατά τή διάρκεια τῆς ἡμέρας, εἶναι καθοριστικός παράγοντας γιά τήν καλή λειτουργία τοῦ ἀνθρώπινου ἐγκεφάλου καί καθοριστικός στή βελτίωση τῆς συναισθηματικῆς ὑγείας τοῦ ἀνθρώπου καί στήν ποιότητα ζωῆς του.
Ἡ ἀσκητική καί νηπτική παράδοση τῆς ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ἀπό τήν ἀρχή της γνώριζε τά εὐεργετικά ἀποτελέσματα τῆς σιωπῆς. Χαρακτηριστική ἡ ρήση τοῦ ὁσίου Ἀρσενίου: «φεῦγε, σιώπα, ἡσύχαζε». Ἡ μονολόγιστη εὐχή τοῦ Ἰησοῦ, δηλαδή, «Κύριε Ἰησοῦ, ἐλέησόν με», καί μάλιστα ὅταν λέγεται νοερῶς, σέ ἀπόλυτη σιωπή, ὑπερβαίνει κατά πολύ τά πρόσφατα ἀποτελέσματα στά ὁποῖα κατέληξαν οἱ ἔρευνες τῶν σύγχρονων ἐπιστημόνων. Ὁ ὅσιος Ἰωσήφ ὁ Ἡσυχαστής, πού στά τέλη τοῦ περασμένου αἰώνα, γνωρίζοντας ἀπό προσωπική πείρα τά ὀφέλη τῆς σιωπῆς ἀλλά καί φωτισμένος ἀπό τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ἀναπλήρωσε τίς ἀκολουθίες τοῦ 24ώρου γιά τήν εὐλογημένη συνοδεία του, ἐκτός ἀπό τή Θεία Λειτουργία, μέ τή νοερά προσευχή σέ ἀπόλυτη σιωπή μέ τή χρήση κομποσκοινιοῦ, πρόλαβε κατά πολύ τούς σημερινούς ἐπιστήμονες καί ἐρευνητές.
