Ἕνα ἀπό τά πρῶτα ἔργα τοῦ ἀρχιεπισκόπου Κυπριανοῦ ἦτο νά κτίσει σχολεῖο, γιά νά οἰκοδομήσει τούς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς του.
Νομίζω εἶναι πολύ βασικό σημεῖο αὐτό, γιατί μᾶς δείχνει τή φιλοσοφία καί τή στάση τοῦ Κυπριανοῦ ἀπέναντι στό ἐθνικό πρόβλημα. Ὁ Κυπριανός ἤθελε νά φτιάξει ἀνθρώπους ἐλεύθερους, ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι θά μποροῦσαν, ἀφοῦ ἦταν οἱ ἴδιοι ἐλεύθεροι, νά ἀποκτήσουν καί ἐλεύθερη πατρίδα. Γιατί πίστευε ὅτι δοῦλος ἄνθρωπος, κι ἐλεύθερη πατρίδα νά ἔχει, θά τήν ὑποδουλώσει καί ὅτι ἡ ἐλευθερία δέν εἶναι μόνο γεωγραφική, ἀλλά, πρωτίστως, γεγονός τό ὁποῖο συντελεῖται μέσα στό εἶναι τοῦ ἀνθρώπου, στό ὁποῖο συντελοῦν ἡ γνώση τῆς ἱστορίας καί τῆς θεολογίας. Αὐτό σημαίνει Ρωμιοσύνη καί ρωμαίικο ἦθος.
Ἡ Ρωμιοσύνη εἶναι γέννημα τῆς ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καί τῆς ἑλληνικῆς παράδοσης. Ὁ Ρωμιός καί οἱ πατέρες μας ἦσαν ἄνθρωποι μεγάλης ὑπομονῆς καί, ἐπειδή εἶχαν ὑπομονή, δέν ἔκαναν λάθη, γιατί δέν ἐβιάζοντο. Εἶχαν ὑπομονή, γιατί πίστευαν ὅτι αὐτός πού πιστεύει δέν βιάζεται καί δέν πανικοβάλλεται καί δέν ἀγχώνεται. Αὐτός πού δέν πιστεύει, αὐτός ἀγχώνεται καί βιάζεται καί πανικοβάλλεται καί ὁπωσδήποτε κάνει πολλά λάθη.
Προχωρώντας, βλέπουμε αὐτό τόν ἄνθρωπο, τόν ἀρχιεπίσκοπο, ὅταν ἦλθε ἡ ὥρα τοῦ θανάτου του, καί τοῦ πρότειναν νά γλυτώσει τόν ἑαυτό του, αὐτός νά ἀρνεῖται. Δέν εἶναι παράδοξο ὅτι ἕνας Τοῦρκος τοῦ πρότεινε νά γλυτώσει τόν ἑαυτό του κι αὐτός νά ἀρνεῖται. Ὅπως καί ὅταν ἕνας Τοῦρκος τοῦ πρότεινε νά πάει στά προξενεῖα τῆς Λάρνακας καί νά σωθεῖ. Ὁ Κυπριανός δέν ἦταν ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος ἤθελε νά ζήσει. Γιατί, ὅπως λέει κάποιος, «ἕνας Ρωμιός δέν μαθαίνει μόνο νά ζεῖ, ἀλλά προπάντων μαθαίνει νά πεθαίνει». Ὁ Κυπριανός ἤξερε νά πεθαίνει, γιατί ὁλόκληρη ἡ ζωή του ἦταν ἡ ὑπέρβαση τοῦ θανάτου, ἦταν ἡ πορεία του μέσα στήν αἰωνιότητα. Γι’ αὐτό τόν λόγο ἀρνήθηκε νά διαφύγει, ἔμεινε ἐκεῖ πιστός καί παρέμεινε στό χῶρο τόν δικό του, μέ ἀξιοπρέπεια καί ἀρχοντιά, χωρίς νά τρομάξει, χωρίς νά σκεφτεῖ τίποτε τό ὁποῖο μποροῦσε νά τοῦ προσάψει μομφή.
