Αγίου Νεκταρίου, Μητροπολίτου Πενταπόλεως
Τα τίμια λείψανα των αγίων μαρτύρων θεωρούνταν από τις χριστιανικές κοινότητες σαν πολυτιμότερα από τις πολύτιμες πέτρες, τοποθετούνταν στους ιερούς ναούς κι εξασφαλίζονταν σαν μοναδικός θησαυρός.
Στην επέτειο της άθλησης τους, οι πιστοί έκαναν γιορτή και πανηγύρι για να τιμήσουν τον αθλητή και μάρτυρα του Κυρίου. Σ’ αυτήν διαβάζονταν τα κατορθώματα των μαρτύρων κι εκφωνούνταν λόγοι εγκωμιαστικοί και πανηγυρικοί από τους ρήτορες των χριστιανικών κοινοτήτων.
Πολλές φορές πάνω στους τάφους των μαρτύρων χτίζονταν ναοί που ονομάζονταν Μαρτύρια και σ’ αυτούς δινόταν το όνομα του Μάρτυρα που τιμούσαν.
Στην επέτειο της γιορτής του μάρτυρα έτρεχαν όλοι οι πιστοί στο ναό, ώστε να δοξασθεί ο Θεός και να τιμηθεί ο μάρτυρας που είχε δοξασθεί απ’ τον Θεό και να τιμηθεί ο μάρτυρας που είχε δοξασθεί απ’ τον Θεό (Ιω. Χρυσοστόμου, «Εις τον Μάρτυρα Λουκιανόν»).
Οι χριστιανοί ασπάζονταν την ιερή λάρνακα (θήκη του αγίου λειψάνου) του μάρτυρα, κι έπαιρναν λάδι από το καντήλι του Αγίου για να καθαρισθούν και να θεραπευτούν οι αρρώστιες τους (Γρηγορίου Νύσσης, «Εν βίω Γρηγορίου του Θαυματουργού», Ιω. Χρυσοστόμου, «Εις μάρτυρα Ιουλιανόν»).
Ο Μέγας Βασίλειος τονίζει: «Είναι τίμια τα λείψανα των αγίων και όποιος αγγίξει λείψανο Αγίου παίρνει κάποια δύναμη αγιασμού από τη Χάρη που βρίσκεται στο σώμα. Γιατί είναι τίμιος ενώπιον του Κυρίου ο θάνατος των οσίων του».
Όμοια και ο ιερός Χρυσόστομος λέει: «Μοίρασε ο Θεός τους μάρτυρες σ’ εμάς: τις ψυχές τους πήρε αυτός και τα σώματά τους τα έδωσε σε μας, ώστε να έχουμε σαν μία συνεχή ανάμνηση της αρετής τα άγια λείψανά τους».
