Γιώργου Κυπριανού
Θεολόγου – Εκπαιδευτικού
Στο Αναλυτικό Πρόγραμμα του μαθήματος των Θρησκευτικών του Υπουργείου Παιδείας, συγκαταλέγεται στην Α΄ Λυκείου το μάθημα «Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου». Ένα μάθημα απαραίτητο μέσα στη γενικότερη θεματολογία της Α΄ Λυκείου, δηλαδή τη Λατρεία. Κάθε χρόνο, κάθε φορά που καλούμε να διδάξω το εν λόγω θέμα, συνειδητοποιώ την απίστευτη δυσκολία του από πολλές απόψεις.
Πώς μπορεί κάποιος να διδάξει ή τουλάχιστον να παρουσιάσει υπό τύπον μαθήματος ένα τόσο μεγάλο και σπουδαίο γεγονός, την ουσία της ορθόδοξης πίστης και λατρείας, όπως ακριβώς είναι η Θεία Λειτουργία; Ένα γεγονός που στηρίζεται καθαρά στη συμμετοχή, προαπαιτεί προσωπική γνώση και εμπειρία, εξυπακούει προσλαμβάνουσες παραστάσεις και δυστυχώς χαρακτηρίζεται από τόση ακανόνιστη και ανομοιόμορφη τελετουργική πράξη ανά ενορία, μητρόπολη, χώρα, παράδοση, ήπειρο και ιστορία.
Καταρχάς, εύκολα ο οποιοσδήποτε θεολόγος εκπαιδευτικός που διακατέχεται από την αγωνία της ανταπόκρισης των μαθητών του συνειδητοποιεί ότι το πιο μεγάλο ποσοστό των μαθητών σήμερα πόρρω απέχει παντελώς από τα της λατρευτικής ζωής. Πολύ γρήγορα πιάνει τον εαυτό του να απευθύνεται σε εντελώς ακατήχητους και ανίδεους λατρευτικά μαθητές και να αναγκάζεται να επιστρέφει συνεχώς στα αυτονόητα και νηπιακά θέματα της ορθόδοξης λατρείας και ζωής γενικότερα. Έπειτα, έχει να αντιμετωπίσει ακόμα το πρόσκομμα της λατρευτικής γλώσσας, την οποία αν και οι μαθητές αποκτούν μια εμπειρία από τα μαθήματα των αρχαίων, και πάλιν δυσκολεύονται να εννοήσουν ακριβώς λόγια, εκφωνήσεις, ευχές κ.α.
Και αν ακόμα ο εκπαιδευτικός περιοριστεί στα πλέον αναγκαία, περιγραφικά, απλά και περιληπτικά, θα βρεθεί στην αμήχανη θέση όταν προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει οπτικοακουστικά δείγματα και αποσπάσματα. Θα περιγράφει τον αντιφωνικό και διαλογικό χαρακτήρα της Θείας Λειτουργίας και θα κάνει υπομονή την μακρόσυρτη, παντελώς αχρείαστη και χρονοβόρα για να μην την χαρακτηρίσω υβριστική μελισματική επένδυση ακόμα και σε ένα «Αμήν» ή ένα «Κύριε Ελέησον» ή ένα «Σοί Κύριε». Αμήχανα θα περιμένει μαζί με τους μαθητές το άγνωστο τέλος της μελωδικής γραμμής μέχρι να εξηγήσει το επόμενο σημείο.
Μόνο μέσα στα πλαίσια της «εκπαίδευσης» μαθητών στη Θεία Λειτουργία μπορεί κάποιος να αντιληφθεί τα πιο πάνω. Οι περισσότεροι παραμένουμε στην φαινομενική αυτάρκεια και «τελειότητα» των τελουμένων, αγνοώντας πως κάποιοι χρειάζονται και κάποια έστω αμεσότητα. Το μάθημα της Θείας Λειτουργίας με βρίσκει πάντα προβληματισμένο και πολλές φορές ακόμα και αγανακτισμένο με την υφιστάμενη κατάσταση, από την μια των αλειτούργητων μαθητών και από την άλλη των αδιάφορων και ποιμαντικά απόμακρων εκκλησιαστικών.
