Μητροπολίτη Κάλλιστου Ware
Συχνά νομίζουμε ὅτι ἡ σχέση τοῦ πνευματικοῦ παιδιοῦ μέ τόν πνευματικό πατέρα ἀπαιτεῖ τό πρῶτο νά ὑπακούει πάντοτε στόν δεύτερο. Στήν πραγματικότητα, ἡ ἀρχή αὐτή ἀποτελεῖ οὐσιῶδες μέρος τῆς μοναχικῆς ζωῆς. Ὁ μοναχός ὑπόσχεται νά κάνει ὑπακοή, νά κάνει ὁτιδήποτε ἀπαιτεῖ ὁ πνευματικός πατέρας του. Ἕνας ἐνοριακός ἱερέας δέν μπορεῖ νά ἐπιβάλει ἕνα τέτοιο πρότυπο στούς λαϊκούς καί δέν μπορεῖ νά διεκδικήσει γιά τόν ἑαυτό του τό δικαίωμα νά δίνει αὐθαίρετες ἐντολές. Θά πρέπει νά αἰσθάνεται εὐτυχής, ἄν μπορεῖ νά ἐφαρμόζει τούς ἐκκλησιαστικούς κανόνες προσανατολίζοντας τή ζωή τῶν ἐνοριτῶν του καί βοηθώντας τους στούς ἐσωτερικούς ἀγῶνες τους.
Ἡ σχέση ἀνάμεσα στόν γέροντα καί στό πνευματικό τέκνο δέν εἶναι μονόπλευρη, ἀλλά ἀμοιβαία. Ὅπως ὁ γέροντας δίνει τή δυνατότητα στούς μαθητές νά δοῦν τόν ἑαυτό τους ὅπως πραγματικά εἶναι, ἔτσι καί οἱ μαθητές ἀποκαλύπτουν στόν γέροντα τόν ἑαυτό του. Στίς περισσότερες περιπτώσεις, ἐκεῖνος πού καλεῖται νά γίνει γέροντας δέν τό ἀντιλαμβάνεται μέχρις ὅτου οἱ ἄλλοι τόν πλησιάσουν καί ἐπιμείνουν νά μποῦν ὑπό τήν καθοδήγησή του. Ἡ ἀμοιβαιότητα αὐτή συνεχίζεται καθ’ ὅλη τή διάρκεια τῆς σχέσης ἀνάμεσα στούς δυό. Ὁ πνευματικός πατέρας δέν διαθέτει κάποιο ἐξαντλητικό πρόγραμμα, πού ἔχει ὑποστεῖ ἐπεξεργασία ἐκ τῶν προτέρων καί ἐπιβάλλεται στόν καθένα μέ τόν ἴδιο τρόπο. Ἀντιθέτως, ἄν εἶναι ἀληθινός γέροντας, διαθέτει γιά τόν καθένα διαφορετικό λόγο· δέν προχωρεῖ ἐπί τῇ βάσει ἀφηρημένων κανόνων, ἀλλά συγκεκριμένων ἀνθρώπινων καταστάσεων. Εἰσέρχεται μαζί μέ τόν μαθητή του στή συγκεκριμένη κατάσταση, χωρίς νά γνωρίζουν ἐκ τῶν προτέρων ποιά θά εἶναι ἀκριβῶς ἡ ἔκβαση, ἀλλά περιμένοντας ὁ καθένας τόν φωτισμό τοῦ Πνεύματος. Καί οἱ δυό, πνευματικός πατέρας καί μαθητής, μαθαίνουν κατά τήν πορεία.
Στήν πραγματικότητα, ὡστόσο, ἡ σχέση δέν εἶναι ἀμφίπλευρη ἀλλά τριγωνική, ἐπειδή μαζί μέ τόν γέροντα καί τόν μαθητή του ὑπάρχει κι ἕνα τρίτο μέλος, ὁ Θεός. Ὁ Κύριός μᾶς εἶπε πώς δέν πρέπει νά καλοῦμε κανέναν «πατέρα», γιατί ἔχουμε μόνο ἕναν Πατέρα τόν ἐν Οὐρανοῖς (Ματθ. 13.8-10). Ὁ γέροντας δέν εἶναι κάποιος ἀλάθητος κριτής σ’ ἕνα ἐφετεῖο, ἀλλά συνυπηρέτης τοῦ ζῶντος Θεοῦ· δέν εἶναι τύραννος, ἀλλά ὁδηγός καί σύντροφος στό ταξίδι.
Ὁ μόνος ἀληθινός «πνευματικός ὁδηγός», μέ ὅλη τή σημασία τῆς λέξης, εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα.
