Ποιος είναι κατά τη γνώμη σας ο σκοπός της ανθρώπινης κοινωνίας στον καιρό μας;
Πρέπει μάλλον να μιλήσουμε για σκοπούς.
Πρέπει μάλλον να μιλήσουμε για σκοπούς. Για σκοπούς τόσο πολλούς και τόσο μικρούς, ώστε στον καιρό μας να έχουμε έλλειψη σκοπών. Στις μέρες μας επικρατεί σύγχυση.
΄Ομως μέσα στη σύγχυση μπορεί κανείς να διακρίνει δυο ρεύματα. Αυτά είναι:
α) Η αναζήτηση των ανέσεων, της ευδαιμονίας, η καλυτέρευση της ζωής, που στηρίζεται στην όλο και μεταλύτερη παραγωγή καταναλωτικών αγαθών. ΄Ολα στις μέρες μας φαίνεται να διακονούν στη δημιουργία ανέσεων. Τα εργοστάσια, ακόμα και τα σχολεία. Τα παιδιά διαλέγουν το επάγγελμά τους ανάλογα με τις απολαβές που θα έχουν.
Ο ορίζοντας όμως που ορίζεται από τα όρια παραγωγή-κατανάλωση είναι για τον άνθρωπο υπερβολικά στενός. Και ο άνρωπος αισθάνεται ασφυξία, είναι η ρουτίνα, η ανία κλπ. ΄Ετσι δημιουργείται ένα δεύτερο ρεύμα.
β) Η προσπάθεια απλευθερώσεως από τον κλοιό της καταναλωτικής κοινωνίας. Αυτό φαίνεται κυρίως σε μερικά πρωτοποριακά κινήματα, πού όμως σιγά-σιγά, βρίσκουν όλο και ευρύτερη απήχηση. Στη φιλοσοφία π.χ. είναι το κίνημα του υπαρξισμού και του στρουκτουραλισμού. Στο θέατρο, το λεγόμενο «θέατρο του παραλόγου». Στη ζωγραφική, ο Πικάσσο κλπ. Αυτή η κίνηση για την απελευθέρωση από το κατεστημένο παρατηρείται τόσο στη Δύση, όσο και στην Ανατολή – θυμηθείτε το Σελτζενίτσιν. Είναι φαινόμενο παγκόσμιο.
΄Ομως και οι δυο αυτοί σκοποί: παραγωγή-κατανάλωση από το ένα μέρος, αποδέσμευση από τον κλοιό που δημιουργούν οι δυο αυτοί πόλοι, από το άλλο, είναι σκοποί περιορισμένοι. Δεν έχουν τη δυνατότητα να δώσουν στον άνθρωπο την ελευθερία.
Αλλά με ρωτήσατε ποιοί είναι, όχι ποιοι πρέπει να είναι, οι σκοποί της κοινωνίας.
Πώς αντικρύζουν την κοινωνία αυτή οι νέοι μας;
Το πρώτο αίσθημα που έχουν οι νέοι, όταν αντικρύζουν τη σημερινή κοινωνία και συνειδητοποιούν ότι πρέπει να ενταχθούν σ’ αυτή, είναι ο τρόμος. Η κοινωνία μας δεν είναι μια γοητευτική κοινωνία. Στη συνέχεια μπορεί να διακρίνει κανείς δυο ομάδες νέων:
α) Πολλοί νέοι μετά από μερικές πρώτες αψιμαχίες υποτάσσονται. Συμβιβάζονται και αγωνίζονται πλέον στη συνέχεια να αποκτήσουν τα προσόντα εκείνα που είναι απαραίτητα για να ζήσουν και να επιβληθούν στην κοινωνία. ΄Ετσι όμως οι νέοι, τα παιδιά, ζουν από τα πρώτα τους χρόνια μέσα σε μια τρομερή κόπωση σωματική ψυχολογική. Χάνουν την εμπιστοσύνη όχι μόνο στους ανθρώπους, αλλά και στη ζωή, συντρίβεται μέσα τους η ελπίδα και η αισιοδοξία. Γίνονται απλές καταναλωτικές μονάδες, αλλοτριώνονται. Και σκληρύνονται. Γι’ αυτό από τον κόσμο μας λείπει η στοργή.
β) Μια άλλη μερίδα νέων αποτελείται από εκείνους που αντιδρούν. Είναι γνωστά και δεν χρειάζεται να υπενθυμίσει κανείς τα κινήματα των νέων στην Ευρώπη, στην Αμερική, αλλά και στην Τσεχοσλοβακία. Η αμφισβήτηση είναι και αυτή φαινόμενο παγκόσμιο. Εάν οι νέοι στην Ελλάδα δεν φαίνονται να αντιδρούν δεν πρέπει να νομίσουμε ότι και δεν αμφισβητούν. ΄Ισω η αιτία της σιωπής τους να πρέπει να αναζητηθεί αλλού.
Βέβαια η αμφισβήτηση αυτή των νέων, όπως γίνεται πολλές φορές (χίππυς, κινήματα στα πανεπιστήμια κλπ) φαίνεται ότι δεν έχει καρπούς. Είναι μόνο μια απλή αντίδραση. Υπάρχει όμως και μια δημιουργική αντίδραση, μια αμφισβήτηση που δεν γκρεμίζει μόνο, αλλά και που χτίζει. Και βλέπει κανείς με χαρά μερικά τέτοια δείγματα στην Ελλάδα, τόσο στη λογοτεχνία, όσο και στο τραγούδι, στο θέατρο κλπ.
΄Ομως και πάλι δεν με ρωτήσατε πώς πρέπει να αντιδρούν οι νέοι, αλλά πώς αντιδρούν.
Ποια είναι η σχέση του Θεού με την ανθρώπινη κοινωνία;
Θα μου επιτρέψετε να πω πρώτα ποια δεν είναι.
Πρώτο, δεν είναι μια σχέση αλλοτριώσεως. Ο Θεός δεν κατακυριαρχεί και δεν εξουθενώνει τον άνθρωπο. ΄Επλασε τον άνθρωπο ελεύθερο και σέβεται την ελευθερία του. Ο Θεός θέλει τον άνθρωπο αξιοπρεπή.
Δεύτερο, ο Θεός δεν είναι ένα στήριγμα των κοινωνικών συμβατικοτήτων. Η Εκκλησία θεωρείται συχνά στις μέρες μας ως ένας κοινωνικός παράγοντας. Δεν είναι όμως κάτι τέτοιο η Εκκλησία. Ο Χριστιανισμός ήρθε στον κόσμο και έφερε μια πλήρη ανατροπή του ρωμαϊκού STATUS ήρθε σαν μια επανάσταση και ανανέωση βάθους. Και αυτό ήταν στις μεγαλύτερες στιγμές του μέσα στην ιστορία ο Χριστιανισμός.
Ποια όμως είναι τότε η σωστή σχέση του Θεού με την ανθρώπινη κοινωνία;
Το θέμα είναι τεράστιο. Δεν θα περιγράψω παρά μια μόνο πτυχή του.
Η σχέση του Θεού με την ανθρώπινη κοινωνία είνα μια σχέση κ ο ι ν ω ν ί α ς. Ο ίδιος ο Θεός, πριν απ’ όλα, είναι μια κοινωνία. Δεν είναι μονάρχης. Δεν είναι ένα πρόσωπο αλλά τ ρ ί α. Είναι μια πλήρης ενότητα που δεν καταστρατηγεί την αυθυπαρξία των προσώπων. Τρία ελεύθερα και αυθύπαρκτα πρόσωπα, που όμως είναι τόσο στενά ενωμένα, ώστε να έχουν μια φύση, μια θέληση, μια ζωή!
΄Οντας κοινωνία ο Θεός έπλασε και τον άνθρωπο ως κοινωνία. Ο άνθρωπος είναι πράγματι «ζώον πολιτικόν». Κοινωνεί δε ο Θεός με την ανθρωπότητα, προσφέροντας τη ζωή του, για να τη βοηθήσει ακριβώς να ζήσει ως κοινωνία.
΄Ενα παράδειγμα ίσως φωτίσει κάπως την αλήθεια αυτή. Οι άνθρωποι ταλαιπωρούνται συχνά μέσα στις πιο ακραίες αντιφάσεις. Καταλαβαίνουν π.χ. ότι είναι μέσα στη φύση τους το να ζουν ενωμένοι. Αλλά αισθάνονται πώς είναι εξίσου μέσα στη φύση τους το να είναι ελεύθεροι. Συχνά όμως μέσα στην ιστορία η ελευθερία αντιστρατεύεται την ενότητα, και αντιστρόφως. Και καταστρέφεται έτσι η ανθρώπινη κοινωνία. Πόσες φορές, πράγματι, οι άνθρωποι νομίζουν πώς για να είναι ελεύθεροι χρειάζεται να συντρίψουν την ενότητα με τον αναρχισμό, ή πώς, για να επιβάλουν την ενότητα, δικαιούνται να στερήσουν την προσωπική ελευθερία.
Ο Θεός, η Αγία Τριάδα, δείχνει ακριβώς πώς οι δυο αυτές αντιθέσεις – δυό ανάμεσα στις πολλές – μπορούν και πρέπει να συνυπάρχουν. Αυτή η συνύπαρξη συγκρατεί την ανθρώπινη κοινωνία.
΄Ετσι γίνεται φανερό πώς η αλήθεια του Τριαδικού Θεού, η αλήθεια της Αγάπης, της Ενότητας και της Ελευθερίας, που πρέπει να αποτελεί πάντα και πάντοτε το κήρυγμα της Εκκλησίας, μπορεί να βοηθήσει την ανθρωπότητα να ζήσει σαν πραγματική κοινωνία.
Εν πάση περιπτώση μπορεί να βοηθήσει τους νέους να βρουν το δρόμο για μια αληθινή και δημιουργική αμφισβήτηση...
Μια συνέντευξη του Παναγιώτη Νέλλα
