Η υποκρισία στον εαυτό μας.
Ανάλυση ενός ποιήματος.
Κάποια κοπέλα, αναγνώστρια των Γραμμάτων, μου έστειλε το πιο κάτω ποίημα του Μητροπολίτη Προικονήσου Ιωσήφ, ζητώντας μου να το σχολιάσω.
Προσοχή στα μεγάλα
Να τα προσέχεις τα μεγάλα κομποσχοίνια!
Όλα τα μεγάλα να τα προσέχεις.
Τα μεγάλα λόγια
τα μεγάλα δώρα, τις μεγάλες ευχές,
τις μεγάλες μετάνοιες,
τους μεγάλους κανόνες,
- πλην του ενός εκείνου, του Ανδρέου Κρήτης-
τις μεγάλες ευλάβειες,
τις μεγάλες αρετές.
Και πριν απ’ όλα,
και πάνω απ’ όλα,
τις μεγάλες σιγουριές!
Βέβαια την καλύτερη ερμηνεία ενός ποιήματος, αυτός που το έγραψε μπορεί να την δώσει. Με τον άγιο Προικονήσου συνδεόμαστε από τα φοιτητικά μας χρόνια. Είναι Επίσκοπος όχι απλά καταρτισμένος Θεολογικά, Φιλολογικά, κοινωνικά, αλλά και αγωνίζεται να ζει την πίστη των πατέρων μας. Ως εκ τούτου τα γραφόμενά του έχουν τη σφραγίδα της προσωπικής εμπειρίας. Γι’ αυτό και μπορούν να μιλούν στο σύγχρονο άνθρωπο.
Γνωρίζοντας τη Θεολογική του κατάρτιση, που στοιχεί στην Ορθόδοξη Παράδοση, θα προσπαθήσω να αναλύσω κάπως το ποίημα με βάση τη Θεολογία της Εκκλησίας μας.
Λέγεται ότι η Αμερική είναι η χώρα των μεγάλων πραγμάτων. Όλα είναι μεγάλα, πληθωρικά: οι ανέσεις, τα κτήρια, τα αυτοκίνητα και αεροπλάνα, τα λεφτά και οι απολαύσεις. Αυτά δεν είναι ξένα προς εμάς, αφού άλλωστε η πληθωρική τάση χαρακτηρίζει και το δικό μας τόπο.
Μέσα από αυτό το πνεύμα, ξεπηδά ο σημερινός χριστιανός προσπαθώντας να ζήσει την πίστη του, που όμως δεν έχει Πατερική βάση η οποία εδράζεται στην άσκηση, τη σιωπή, την ταπείνωση. Προσπαθεί δηλαδή, χωρίς να το καταλαβαίνει, να αποδείξει στον εαυτό του και στους άλλους ότι ζει ως πιστός χριστιανός. Επειδή όμως του λείπει η ουσία της πνευματικής ζωής, καταφεύγει στις υπερβολές.
Ο Απόστολος Παύλος, γράφοντας στο μαθητή του Τιμόθεο, τον προτρέπει να αποφεύγει, μεταξύ άλλων και όσους «έχοντες μόρφωσιν ευσεβείας, την δε δύναμιν αυτής ηρνημένοι» (Β΄ Τιμ. 3,5). Δηλαδή «θα δείχνουν ότι έχουν ευσέβεια, αλλά θα έχουν αρνηθεί τη δύναμή της με τις πράξεις τους».
Ο Σκοτ Πεκ στο βιβλίο του «Άνθρωποι του ψεύδους» γράφει κάπου: «Από τη στιγμή που το βασικό μοτίβο του κακού είναι η μεταμφίεση, ένα από τα πιθανότερα μέρη για να βρει κανείς κακούς ανθρώπους είναι μέσα στην Εκκλησία». Αυτό ασφαλώς δεν αφορά όλους τους «ανθρώπους της Εκκλησίας», αλλά όσους προσπαθούν την πνευματική τους οκνηρία να την παρουσιάσουν με «μεγάλα κομποσχοίνια, λόγια, δώρα, ευχές, μετάνοιες, κανόνες, ευλάβειες, αρετές». Ουσιαστικά απουσιάζει η ειλικρίνεια, η αλήθεια, η θέα του εαυτού τους «καθώς εστίν».
Χρειάζεται τόλμη για να παραδεκτούμε στον εαυτό μας ότι δεν είμαστε αυτό που φαινόμαστε και νομίζουν οι άλλοι για μας. Γιατί η συνειδητοποίηση της αμαρτωλής μας κατάστασης, θα γκρεμίσει τη σιγουριά της αυτάρκειας. Ενδεχομένως όμως να μας οδηγήσει στη μετάνοια, που αναπλάθει την πεπτωκυία φύση μας και ζωογονεί την ύπαρξη. Μια μετάνοια, όπως περιγράφεται τόσο ωραία και ουσιαστικά από τον άγιο Ανδρέα Κρήτης στο μεγάλο κανόνα, που ψάλλεται προς το τέλος της Σαρακοστής.
Ελπίζω να απέδωσα το νόημα που ο αγαπητός φίλος έγραψε αληθινά και εγκάρδια. Για τις παραλήψεις ή αλλοιώσεις ζητώ τη συγνώμη και την ευλογία του.
π. Ανδρέας Αγαθοκλέους
